trylogia nadmorska zeromski

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

chaniki, ze zwieruszonym mózgiem, wybitymi z�bami i oSlepiony na dobre, wali� si� �bem
na dó� nie skosztowawszy miodu.
Niemniej zabawne widowisko czyni� bartnik Sm�tek zastawiaj�c na niedxwiedzia kolebk�,
to znaczy kosz lipowy, umocowany na silnym i spr�ystym dr�gu, przygi�tym tak do barci,
a�eby kobia�ka znajdowa�a si� tu� przy zatworze. Niedxwiedx dolaz�szy do barci siada�
z uciech� w napotkanej, wygodnej kosza�ce, lecz skoro tylko zatwór odrzuci�, dr�g si�� spr�-
�ystoSci swej unosi� go wysoko w gór� i daleko od drzewa. Poniewa� grunt dooko�a barci
nabity by� ko�ami zaostrzonymi, stercz�cymi z�owrogo, niedxwiedx nie widz�c nigdzie miej-
sca do skoku siedzia� bezradnie, zawieszony wysoko w powietrzu, zastanawiaj�c si� nad
�otrostwem bartniczym, a� go m�odzie�cy uzbrojeni w ostre dzidy wydobywali z kosza�ki.
Sm�tek czyni� to wszystko, a�eby mi�dzy starszyzn� i m�odzie�� wytworzy� przepaS�, oSmie-
szy� starych, którzy z rogaczem wychodzili starym obyczajem na Smiertelny bój z misiem -
a�eby rozd�� pych� m�okosów, z�oS� i mSciwoS� starców, a�eby zasia� burz� w rodach, która
cz�stokro� na synobójstwie lub ojcobójstwie si� ko�czy�a. Sam szed� dalej.
W wielkich lasach pod cieniem niebotycznych drzew Sni�y b��kitne powierzchnie wód, a bez-
trwo�ne ryby, jeszcze nie zaznawszy, co mo�e znaczy� z�owieszczy ponad brzegiem kszta�t
dwunoga, weso�o pl�sa�y w toni, nim SmiercionoSne doSwiadczenie strach i pop�och przed
tym cieniem jako instynkt wrodzony potomnym przekaza�o. W strugach i potokach leSnych
26
na nieprzemierzonych niecieczach i zasi�klach Noteci, gdzie drzewa z korzeniami wyrwane
i w poprzek strychu wodnego rzucone - stawiska wieczne i nieprzerwane stworzy�y, towarzy-
stwa bobrów budowa�y pracowicie swe wymySlne �eromienia. Sm�tek podchodzi�, czai� si�
i podpatrywa� ich prac�, a�eby je chwyta� w �elaza i niewody. Nad nim zaS plamisty ostro-
widz, ryS, przytulony do konara i upodobniony do pstrej kory drzewa, czyha� na w�drowne
sarny i �anie jeleni piel�gnuj�ce swe ma�e. Cisz� g�uch� tych �owów przerywa�o ciapanie
ody�ców �r�cych �o��dzie i bukiew w oparzeliskach i gozdach.
Podczas wietrznych dni marca zjawia� si� w postaci w�drownego otroka na piaszczystym
mi�dzymorzu, gdy ca�y lud rybacki z �onami, dzie�mi i niedorostkami uroczyScie wyci�gn��
na str�d z toni wielki niewód ko�owrotny. Ci�gn�� i on lin� zarzuciwszy szl� przez rami�
i podnosi� wraz z innymi okrzyk radosny, gdy dwudziestofuntowe �ososie rzuca�y si� w ci�-
kim matni brzemieniu. Zajadlej ni� ktokolwiek dobija� karkulicami wielkie ryby skacz�ce po
piasku wybrze�a. Lecz gdy prastarym obyczajem nast�powa� podzia� rybitwy na par�y: rybak
doros�y - ca�y part, niewiasta dostawiaj�ca sieci - pó� partu, doros�y ch�opiec i doros�e dziew-
cz� - �wier� partu, a dziecina - pó� �wierci, wdowy zaS, chorzy i starcy, którzy �adnego w po-
�owie nie brali udzia�u równie� ich cz�S� po�owu - otrok przychodni podnosi� g�ow�, wySmie-
wa� stare, dziwaczne prawo i zwa� je krzywd� t�gich ch�opów, którzy ca�� rzecz wykonali.
Podnieca� chciwoS� ich, dziedziców toni na Wielkim i na Ma�ym Morzu, a�eby dla siebie
samych ca�ki po�ów zagarniali.
Czerwcowe i lipcowe noce trawi� z rybakami na czó�nie w odleg�oSci morza dla po�owu wiel-
kich storni i mniejszych g�adys, ba�tek. Zapuszcza� wraz z innymi w�ok z matni� po gruncie
chodz�c�. Gdy ciemne �agle leniwie zwisa�y, a w gwiaxdzistym niebie paw�oki nieruchome
chmurek tkwi�y niezmienione jak gdyby ucieleSnienia tchnie� górnego powiewu, mówi� tym
zas�uchanym prostakom, ciemnym zjadaczom ryby, co �ycie trawi� na swym ja�owym, przez
burze potarganym przyl�dku, o dalekich ziemiach, cesarstwach, ludach czarnych i �ó�tych.
Mówi� im o straszliwych oceanach, cichych fiordach, niebotycznych górach, na których
wieczny lód le�y i Sni� czaruj�ce, modrowode jeziora - o gor�cych pustyniach, poprzez które
brn� karawany dwugarbnych zwierz�t depc�c koSci zasypane przez piaski lataj�ce. Mówi� im
o prastarych, wielkich miastach, o wojskach zakutych w �elazo, o bitwach tak straszliwych,
i� rzeki krwi z nich wyp�ywaj� w niziny - o bogach wszechpot�nych i królach usi�uj�cych
bosk� w�adz� pozyska�.
Lecz oni, poczytuj�c te gadaniny za baSnie wymySlone przez �gorza i ma�o sobie wa��c bo-
gów albo i królów dalekich, pustynie i góry, dwugarbne zwierz�ta i bitwy - pytali, co jest za
tymi oto zamglonymi cyplami, co jest tam, za ostatni� smug� ziemi, czego ju� w najczystszy
dzie� jesieni oko uj�� nie zdo�a. Mówi� im tedy o przecudnym ostrowisku Rany, które kredo-
wymi Scianami spada w b��kity morza. Mówi� im o Stopnicy kamiennej, górze podziurawio-
nej przez ptactwo, które sobie w niej gniazda wykuwa: - bia�og�owe mewy, jaskó�ki i mor-
skie wrony, normandzkie kaczki i rybne orlice. Opowiada�, i� tam, jak daleko wzrok zasi�-
gnie, ba�wani si� wokó� ptactwo i wsz�dy stoi w oczach ni to chmura - w uszach zaS trwa
nieustanny pokrzyk, klangor, pisk i szelest ptasi jak gdyby odg�os morskiego przyp�ywu. Tam
to, wSród rojów pierzastych, na pó�wyspie witowskim, w d�browie Swi�tej, od wieków stoi
chram boga Swantowita, czterog�owego syna s�onecznego. Ten ci to bóg daje przepowiednie,
czy w listopadzie obfity b�dzie po�ów Sledzi u brzegów, i g�osi wyrocznie, kiedy z przystani
na zbój szcz�Sliwy nale�y wypada�.
27
Rozpowiada�, i� tam daleko, za tamt� oto mg�� nadwodn� le�� miasta prastare: Stargard
w ziemi W�grów, Weligrad i Raróg, przeSwietny Wolin pe�en Jutów, S�owian ze wschodu,
modl�cych si� �arliwie i czo�em bij�cych przed z�otolitymi ikonostasy, i rozmaitych barba-
rzy�ców z po�udnia Swiata. Tam le�� miasta: Dymin, Kamin, Szczecin, Ko�obrzeg... Mówi�
im, i� za górami, za lasami, w po�udniowej stronie urodzajnej Polan krainy, sk�d przywo��
zaw�dy sól i chleb bia�y, stoj� wzd�u� rzeki Wis�y Swi�tynie bogini Izydy i cerkwy bo�yszcza
Mithry, wzniesione przez rycerzy z po�udnia przyby�ych. Naszeptywa� im wraz, tym praco-
witym i ciemnym n�dzarzom, dobre, przyjacielskie rady, �eby samym te wszystkie cuda zo-
baczy�. Gdy burza zimowa na haki ich brzegu wyrzuci korab przeje�d�aj�cych barbarzy�ców
- rozbitków nie ratowa�, a jeSli wyw�óczy� na str�d, to po to, �eby ich dobi�, obedrze� i wraz
z ci�kim g�azem u szyi na niezg��bione zepchn�� przepadlisko morza - samym sudno opa-
nowa�, szaty jego potargane naprawi�, dziury w kad�ubie za�ata�, smo�� zalepi�, or� przy-
sposobi� i na zbój morski bie�e�.
Gdy si� najstraszliwsza z burz zimowych rozp�ta, zachodnim wichrem gnana na piaski wyso-
kie Helu, wzd�te morze w prysk pójdzie, stanie si� jak �elazo i jak �elazo zbieleje - ba�wan
wielkoSci Jastrz�biej Góry za ba�wanem pobiegnie poprzez cieSniny trójwyspu - gdy si�a niepo-
j�ta ode dna wody zacznie wymiata�, be�ty zwierzchnie ponad brzegi podnosi�, piaski denne
wygarnia�, skr�tem wiry zawija� nad niedosi�g�ymi zdradami - wtedy w�aSnie cichaczem wyje-
cha�. P�yn� ze wschodu na zachód, od Nowgorodu do Stargardu i z Wolina do Gda�ska kupiec-
kie okr�ty pe�ne cudnych futer, srebrzystych i bia�ych, niebieskich i czarnych ko�uchów [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum