[ Pobierz całość w formacie PDF ]
typowe błędne reprodukcje sterowane nazwa. (Wedfug: L. Carmichael, H. P. Hogan i A. A.
Walter, 1932.)
w omawianym badaniu. Można by tu zapewne poszukać wyjaśnień socjologicznych, czym już
się nie zajmiemy.
51
KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl
Elisabeth Loftus należy także do grona psychologów zwalczających niefrasobliwość sądów w
dawaniu wiary zeznaniom naocznych świadków. Przytoczymy tu jej eksperyment wskazujący
na możliwości manipulowania zeznaniami świadków rekonstruowanymi z ich własnej
pamięci za pomocą pytań specjalnie formułowanych przez prokuratorów i sprytnych
adwokatów. Jest to sprawa znana w sądownictwie odkąd ono istnieje, ale jednoznaczność
uzyskanych przez Loftus (Loftus i Loftus, 1975) wyników skłania do ich przytoczenia. Osoby
badane oglądały film, na którym przedstawiono wypadek samochodowy, i następnie pytano je
o to, co widziały. Jedno z pytań dotyczyło szybkości, z jaką jechały oba samochody. Części
badanych zadano pytanie "Jak szybko jechały samochody, kiedy doszło do ich zderzenia?"
(...hit each other), drugą grupę pytano "Jak szybko jechały samochody, kiedy doszło do ich
rozbicia?" (...smashed finto each other). Słowo zderzenie (hit) może oznaczać zarówno lekkie
stuknięcie, jak i poważniejszą kraksę, słowo "rozbicie" (smashec~ oznacza już tylko poważny
wypadek i może ukierunkowywać odpowiedz badanych na takąż rekonstrukcję z pamięci
widzianej sceny. I rzeczywiście, osoby z drugiej grupy podawały wyższą szybkość jazdy
samochodów niż osoby z grupy pierwszej i na pytanie, czy- widziały na filmie rozbite szkło
(którego faktycznie tam nie było), odpowiadały twierdząco istotnie częściej niż grupa
pierwsza.
W jaki sposób podanie nazwy schematycznego rysunku przedmiotu wpływa na jego
pózniejszą rekonstrukcję z pamięci badali jeszcze w roku 1932 Carmichael, Hogan i Walter.
Rysunek 31 przedstawia schemat tego badania i rekonstrukcje przedmiotów z pamięci,
zgodne z podaną nazwą. Każdy z rysunków eksponowano dwóm grupom osób, które różniły
się ze względu na podaną im po ekspozycji nazwę przedmiotu. Póiniejsze rekonstrukcje
oglądanego rysunku wykazują wyrazny wpływ usłyszanej nazwy.
Wszystkie omawiane tu badania dotyczą rozpoznawania ludzi czy przypominania sobie scen
nie znanych uprzednio osobom badanym. Chodzi tu o jednorazowe doświadczenia
epizodyczne. Jak wygląda to w odniesieniu do dobrze znanych twarzy czy miejsc? H. P.
Bahrick, P. 0. Bahrick i R. P. Wittlinger (1975) wykonali serię badań nad pamięcią nazwisk i
twarzy kolegów szkolnych'. Badania przeprowadzono w dziewięciu grupach, które różniły się
pod względem czasu, jaki upłynął od ukończenia przez badanych szkoły średniej do momentu
badania, a czas ten wynosił od 33 miesięcy do 47 lat i 7 miesięcy. Posługując się uzyskanymi
z archiwów szkolnych fotografiami absolwentów i listami ich nazwisk przeprowadzono z
każdym badanym następujące próby: rozpoznawanie nazwisk (do badania wybrano losowo 10
nazwisk i podawano je z innymi nazwiskami), rozpoznawanie
' 8ahrick i Karis (1982) traktują te eksperymenty jako badania indywidualnych doświadczeń
semantycznych (por. s. 78). W naszym odczuciu chodzi tu jednak o wiedzę epizodyczną, choć
nie jednorazową.
twarzy kolegów z fotografii (10 losowo wybranych fotografii na tle innych fotografii),
dopasowywanie nazwiska do fotografii (pokazywano 10 fotografii i każdej z nich
towarzyszyło po 5 nazwisk, z których jedno było właściwe); analogiczne badanie polegało na
dopasowywaniu fotografii do podanych nazwisk (każdemu nazwisku towarzyszyło po 5
fotografii z jedną właściwą), przypominanie sobie nazwisk osób przedstawionych na
fotografii (przypominanie kierowane) i swobodne przypominanie sobie nazwisk kolegów.
Wszystkie te sytuacje i odpowiadające im wyniki - procent prawidłowych odpowiedzi -
przedstawia dla dziewięciu badanych grup rysunek 32.
Log czosu w mies.
Rys. 32. Pamiętanie kolegów szkolnych. (Według: H. P. Bahrick, P. O. Bahrick i R. P.
Wittlinger, 1975. )
H. P. Bahrick (1984) prezentuje wyniki następnego badania, w którym 22 wykładowców
Uniwersytetu Ohio Wesleyan rozpoznawało i przypominało sobie w sposób omówiony
52
KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl
powyżej twarze i nazwiska czterech grup studentów, z którymi ukończyli prowadzenie zajęć:
11 dni, 1 rok, 4 lata i 8 lat temu. Wyniki tego badania przedstawia rysunek 33.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]