[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ÿþOkresy literackie - Pozytywizm
Zagadnienie Podstawowe informacje
Czas trwania 1863 1890 (od powstania styczniowego do pojawienia siÄ™
modernistycznych prądów w sztuce)
Filozofia krytyczna wobec romantycznej metafizyki i mistycyzmu
buduje wiedzę o świecie za pomocą metody empirycznej (empiryzm)
wysoko ceni nauki przyrodnicze jako jedyne stosujÄ…ce metodÄ™
prawdziwie naukowÄ…, przenosi metodologiÄ™ nauk przyrodniczych do nauk
społecznych (scjentyzm)
głosi idee praw ewolucji i postępu w rozwoju społeczeństw (m.in.
Herbert Spencer)
celem refleksji filozoficznej jest doskonalenie jednostki jako czÄ…stki
społeczeństwa i ludzkości, miarą wartości ludzkich czynów jest ich
użyteczność (utylitaryzm, John Stuart Mill)
zagadnienia religijne filozofii nie interesują, w filozofii przeważa
materializm
Sztuka realistyczna, o tematyce historycznej i współczesnej, największa
rola malarstwa
za granicÄ… pojawia siÄ™ impresjonizm
Zagadnienia polityczne powstanie styczniowe i jego konsekwencje:
utrata autonomii Królestwa Polskiego, wywózki na Syberię i
wywłaszczenia
brak widocznych szans na odzyskanie niepodległości
odrębne problemy poszczególnych zaborów
Sytuacja społeczna, czynniki gospodarcze ograniczone jest szkolnictwo
w języku polskim (sytuacja jest zróżnicowana w poszczególnych zaborach
i pogarsza siÄ™ stopniowo w zaborze niemieckim i rosyjskim, a poprawia w
austriackim)
uwłaszczenie chłopów we wszystkich zaborach
trwa rozwój przemysłu i miast, w miastach zacierają się tradycyjne
podziały stanowe rośnie rola pieniądza jako wyznacznika sytuacji
społecznej
ogromnie rośnie rola prasy i czasopism, dzięki nim wydatnie poszerza
się krąg odbiorców literatury, pojawia się zawód dziennikarza
Wpływy zewn., język literatury zdecydowanie przeważa proza,
najważniejszym gatunkiem literackim staje się powieść
język dąży do precyzji i konkretu, unika zbędnego patosu i efektów
poetyckich
Cele i główne cechy literatury początkowo bardzo zaangażowana w
realizację programu społeczno-ekonomicznego (praca u podstaw:
dzwiganie ludowej oświaty i dobrobytu, praca organiczna: propagowanie
nowych form życia gospodarczego i społecznego, które usprawnią
funkcjonowanie społeczeństwa pojętego jako organizm)
początkowo tendencyjna: miarą wartości literatury ma być jej tendencja
społeczna
z czasem realizująca założenia światowych prądów literackich
realizmu i naturalizmu
może i powinna ukazywać problemy jednostki, ale zawsze na szerszym
tle społecznym
pojawia się tworzona przez wybitnych artystów literatura kierowana do
dzieci (Konopnicka)
dążenie do niepodległości drogą walki zbrojnej usunięte na dalszy plan
Tematyka współczesna tematyka społeczna: problem edukacji szerokich
rzesz chłopskich, emancypacji kobiet, asymilacji żydów, nadmiernej roli
arystokracji, niesprawiedliwości społecznych
historyczna, niekiedy z aluzjami do współczesności
unika fantastyki, trzyma się realiów, pojawia się problematyka miejska
Typ autora mocno związany ze społeczeństwem, świadomy jego potrzeb i
problemów, służący mu swą wiedzą i talentem
Typowy bohater działacz: przedsiębiorczy, wykształcony, kierujący się
rozsądkiem, a nie porywami uczuć, orientujący się w osiągnięciach nauki i
techniki i doceniajÄ…cy je, realizujÄ…cy program pozytywistyczny; praca jest
miernikiem jego wartości;
%7łyd: aktywny, nowocześnie myślący, silnie związany z polskim
społeczeństwem (silne dążenia części %7łydów do asymilacji);
ubogie dziecko: pozbawione szans edukacyjnych, bez swojej winy
skazane na wegetacjÄ™ (dziecko po raz pierwszy staje siÄ™ samodzielnym
bohaterem literackim)
Zasady poezji na ogół jest odrzucana przez zaangażowanych pisarzy i
krytyków, spychana na margines
istniejÄ…ca poezja realizuje zasady sylabotonizmu
często nawiązuje do motywów ludowych, podejmuje tematy społeczne
(Konopnicka, Asnyk)
Uprawiane gatunki literackie; najbardziej znane dzieła nowela: Henryk
Sienkiewicz Latarnik, Bolesław Prus Katarynka
opowiadanie: Bolesław Prus Antek, Maria Konopnicka Nasza szkapa
powieść tendencyjna: Eliza Orzeszkowa Marta, Pan Graba, Jan Lam
Wielki świat Capowic
powieść realistyczna: Bolesław Prus Lalka, Eman" cy" pantki, Eliza
Orzeszkowa Nad Niemnem, Henryk Sienkiewicz Rodzina Połanieckich
powieść naturalistyczna: Adolf Dygasiński Zając, Antoni Sygietyński Na
skałach Calvados
powieść historyczna: Bolesław Prus Faraon, Henryk Sienkiewicz Quo
vadis
obrazek poetycki: Maria Konopnicka W piwnicznej izbie, Jaś nie doczekał
felieton: Bolesław Prus Kroniki
reportaż: Henryk Sienkiewicz Listy z podróży do Ameryki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]